Cân bằng phương trình hóa học là bước nền tảng và giữ vai trò vô cùng quan trọng để có thể giải được các dạng toán trong môn hóa học. Tuy nhiên đây cũng là bước khiến rất nhiều em học sinh ngán ngẩm và chùn chân. Chúng ta hãy cùng Bí Quyết Học Tập theo dõi xem cân bằng phương trình hóa học là gì và các cách cân bằng phương trình hóa học hiệu quả nhất nhé!
Cân bằng phương trình hóa học là gì?
Phương trình hóa học là nơi biểu diễn của các phản ứng hóa học. Theo định luật bảo toàn khối lượng, số nguyên tử của mỗi nguyên tố trước khi tham gia phản ứng sẽ bằng số nguyên tử sau khi tham gia phản ứng.
Chúng ta cần phải cân bằng phương trình hóa học để có thể nhận biết số lượng các chất phản ứng, chất sản phẩm cũng như tỉ lệ về số nguyên tử, số phân tử giữa các chất,
Để ghi nhớ theo cách phân loại những chất hóa học. Chia những chất hóa học có đặc thù tựa như nhau thành một loại như axit, kiềm, muối, oxit, … Chúng đều có điểm chung riêng, chỉ cần bạn nắm được điểm chung của từng loại chất là bạn hoàn toàn có thể nhớ được nhiều phương trình .
Xem thêm: 5 bí mật để học giỏi: cách học hiệu quả cho học sinh trung học
Các cách cân bằng phương trình hóa học hiệu quả
Cân bằng phương trình theo nguyên tử nguyên tố
Đây là phương pháp cơ bản và được sử dụng phổ thông nhất. Các bước thực hiện như sau:
- Bước 1: Viết lại phương trình dưới dạng nguyên tử riêng biệt
- Bước 2: Tiến hành lập luận số nguyên tử theo thành phần của chất sản phẩm
- Bước 3: Viết lại đúng bản chất của các chất tham gia
Ví dụ: Cân bằng phương trình hóa học sau: P + O2 → P2O5
- Ta viết: P + O → P2O5.
- Lập luận: Để tạo thành 1 phân tử P2O5, ta cần 2 nguyên tử P và 5 nguyên tử O, do đó 2P + 5O → P2O5.
- Phân tích: Phân tử oxi luôn tồn tại gồm 2 nguyên tử, nếu ta lấy 5 phân tử oxi tức là số nguyên tử oxi tăng lên gấp 2 thì số nguyên tử P và số nguyên tử P2O5 cũng tăng lên gấp 2, tức là 4 nguyên tử P và 2 phân tử P2O5.
- Cuối cùng, ta có:
4P + 5O2 → 2P2O5.
Cách cân bằng phương trình hóa học bằng phương pháp chẵn-lẻ
Cách cân bằng phương trình hóa học tiếp theo mà chúng mình muốn chia sẻ là phương pháp cân bằng phương trình bằng chẵn-lẻ . Đây là phương pháp thường dùng để cân bằng các phương trình hóa học phức tạp.
Một phản ứng sau khi đã cân bằng thì số nguyên tử của một nguyên tố vế trái bằng số nguyên tử nguyên tố đó ở vế phải. Vì vậy nếu số nguyên tử của một nguyên tố của một vế là số chẵn thì số nguyên tử của nguyên tố đó ở vế kia phải chẵn. Trong trường hợp nguyên tử của nguyên tố bị lẻ thì buộc phải nhân đôi.
Ví dụ: Cân bằng phản ứng FeS2 + O2 -> Fe2O3 + SO2
Ở vế trái, hiện đang có 2 nguyên tử Oxi, tức là nguyên tử Oxi luôn chẵn với bất kỳ yếu tố nào. Tuy nhiên, nguyên tử oxi trong Fe2O3 lại lẻ, vậy nên ta cần phải nhân đôi số nguyên tử oxi trong Fe2O3 lên.
Ta được:
4FeS2 + + 11O2 -> 2Fe2O3 + 11O2
Cân bằng pt theo nguyên tố tiêu biểu
Để áp dụng được cách này bạn cần phải nắm được nguyên tố nào là nguyên tố tiêu biểu. Các đặc điểm nhận dạng nguyên tố tiêu biểu:
- Có mặt ít nhất trong chương trình phản ứng
- Liên quan gián tiếp đến nhiều chất trong phản ứng
- Số nguyên tử chưa cân bằng
Để thực hiện phương pháp, ta cần làm theo các bước sau:
- Bước 1: Bạn chọn ra nguyên tố tiêu biểu
- Bước 2: Bắt đầu cân bằng từ nguyên tố tiêu biểu trước
- Bước 3: Tiến hành cân bằng các nguyên tố còn lại
Ví dụ: Cân bằng phương trình: KMnO4 + HCL -> KCL + MnCl2 + Cl2 + H2O
- Bước 1: Chọn nguyên tố Oxi là nguyên tố tiêu biểu
- Bước 2: Bắt đầu cân bằng nguyên tố Oxi. Vế trái có 4O, bên phải có 1O -> Bội số chung của Oxi là 4
- Bước 3: Cân bằng các nguyên tố còn lại
Ta được:
2KMnO4 + 16HCL -> 2KCL + 2MnCl2 + 5Cl2 + 8H2O
Phương pháp cân bằng phản ứng cháy của chất hữu cơ
Với phản ứng cháy của Hidrocacbon, cách cân bằng phương trình hóa học được thực hiện như sau:
- Bước 1: Để cân bằng nguyên tố H ta lấy số nguyên tử H của Hidrocacbon/2 . Nếu kết quả cho ra lẻ thì phải nhân đôi, còn chẵn thì ta để nguyên
- Bước 2: Cân bằng số nguyên tử C
- Bước 3: Cân bằng số nguyên tử O
Ví dụ: Cân bằng C2H6 + O2 -> CO2 + H2O
- Cân bằng số nguyên tử H: C2H6 -> 6H2O
- Cân bằng số nguyên tử C: C2H6 -> 2CO2
- Cân bằng số nguyên tử O: 7/2 O2 -> 2 CO2 + 3H2O
Một vài phương pháp cân bằng phương trình hóa học mà Bí Quyết Học Tập mong muốn chia sẻ đến các bạn. Ngoài ra, để có thể giỏi cân bằng phương trình các bạn đừng quên dành thời gian để ôn tập và làm thật nhiều dạng phương trình, rèn luyện cho bản thân phản xạ nhanh nhạy nhé!
